Güney Afrika'nın Paris Büyükelçisi'nin ölümü, diplomatların 'şüpheli' ölümlerini akıllara getirdi

Fransa'da 29 Eylül akşam saatlerinden itibaren kayıp olarak aranan 58 yaşındaki Mthethwa'nın, ertesi gün Paris'in 17. bölgesindeki otelin önünde ölü bulunmasının ardından 22. kattan atlamış olabileceği ihtimali üzerinde duruldu.

Fransız polisinin soruşturması sürerken Mthethwa'nın ailesi ise intihar iddialarını kesin dille reddetti.

AA muhabiri, bu olay dolayısıyla merak uyandıran geçmişteki diplomatların şüpheli ölümlerine ilişkin bilinenleri derledi.

8 Rus diplomat hayatını kaybetti

Dünyanın dört bir yanında 2016-2017 döneminde 8 Rus diplomatın farklı şekillerde yaşamını yitirmesi, ABD basını başta olmak üzere birçok kişinin dikkatini çekti.

ABD basınında 8 Kasım 2016'daki başkanlık seçimlerinin ardından bu diplomatların ölümüne kuşkuyla yaklaşıldı, çoğunun ölümünde şüpheli durumun olmadığı duyuruldu.

Bunlardan ilk olarak Rusya'nın New York Konsolosluğunda görevli Sergey Krivov'un ölümü, açıklamalardaki farklılıklar nedeniyle şüphe çekti.

Krivov, ABD başkanlık seçimlerinin yapıldığı 8 Kasım 2016'da Konsolosluk binası yakınlarında ölü bulundu. Konsolosluk yetkilileri, önce Krivov'un çatıdan düştüğünü açıklasa da daha sonra ölüm sebebinin kalp krizi olduğunu duyurdu.

İlk polis raporunda başından darbe aldığı belirtildi ancak otopsi sonucu Krivov'un olası tümör nedeniyle göğüs bölgesindeki kanama sonucu öldüğü ve şüpheli bir durumun olmadığı ifade edildi.

Birkaç hafta sonra Rusya Dışişleri Bakanlığı Latin Amerika Bölümü'nün Başmüşaviri Petr Polşikov, 19 Aralık 2016'da Moskova'daki evinin yatak odasında ölü bulundu.

Polşikov'un başından yara almış olması dikkati çekti. Rusya Dışişleri Bakanlığından bir sözcü, yaptığı açıklamada, Polşikov'un kaza sonucu hayatını kaybettiğini, ölümünün göreviyle bağlantısının olmadığını bildirdi.

Daha sonra Rus istihbaratıyla yakın bağlarının olduğu belirtilen Oleg Erovinkin, 26 Aralık 2016'da Moskova'daki aracında ölü bulundu.

Rus hükümetinden olaya ilişkin resmi açıklama yapılmadı. Erovinkin'in Rusya Federal Güvenlik Servisinin (FSB) eski mensubu olduğu belirtiliyor.

CNN'in haberinde Erovinkin'in, o dönem başkanlık seçiminde yarışan ABD Başkanı Donald Trump'ın kampanyası ile Rusya arasında bağlantı olduğu iddialarını detaylandıran belgelerle alakasının olabileceği ileri sürüldü ancak bu iddialar doğrulanmadı.

Rus hükümetinin, "2016 başkanlık seçimlerini Trump'ın lehine etkilediği" iddiası üzerine yürütülen soruşturmada, Trump'ı suçlu çıkaracak delile ulaşılamamış ve dosya kapatılmıştı.

Erovinkin'den kısa süre sonra Rusya'nın Atina Büyükelçiliğinde çalışan diplomat Andrey Malanin, 9 Ocak 2017'de evinde ölü bulundu. Rus makamlarından yapılan açıklamada, Malanin'in ölümünde şüpheli bir durumun olmadığı belirtildi.

Malanin'den 17 gün sonra, Rusya'nın o dönem Yeni Delhi Büyükelçisi olan Alexander Kadakin'in, 26 Ocak 2017'de "geçirdiği kısa hastalık sonucu" yaşamını yitirdiği duyuruldu.

Açıklamada, Kadakin'in ölümünde şüpheli bir durumun olmadığı belirtilse de ardı ardına gelen diplomat ölümlerinin 5'incisi olarak dikkati çekti.

Rusya'nın 2017'de BM Daimi Temsilcisi Churkin'in ölümü ses getirdi

Rusya'nın o dönem Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Vitaly Churkin'in 20 Şubat 2017'de ofisinde çalışırken kalp krizi şüphesiyle hastaneye kaldırılmasının ardından hayatını kaybetmesi büyük ses getirdi.

New York Adli Tıp Kurumunun, Churkin'in otopsisinin tamamlandığını ancak diplomatik protokol nedeniyle kesin ölüm nedeninin açıklanmayacağını duyurması, önceki aylarda art arda birçok Rus diplomatın hayatını kaybetmesine ilişkin merakı artırdı.

Associated Press'in haberine göre, New York Adli Tabiplik Ofisinin bilgilendirdiği, adının açıklanmasını istemeyen üst düzey eyalet yetkilisi de Churkin'in ölümüne kalp krizinin neden olduğunu ve suikasttan şüphelenilmediğini söyledi.

Churkin'in ardından Rusya Parlamentosunun alt kanadı Duma'nın eski milletvekili Denis Voronenkov'un, 23 Mart 2017'de Ukrayna'nın başkenti Kiev'deki otelin önünde uğradığı silahlı saldırıda hayatını kaybetmesi gündem oldu.

Savcılık, olayla ilgili geniş çaplı soruşturma başlattı. Ukrayna basını, saldırının arkasında Rus istihbaratının olabileceği iddiasında bulundu.

Dönemin Ukrayna İçişleri Bakan Danışmanı Anton Gerashchenko da Voronenkov'u vuran kişinin "Rus ajanı" olduğunu ileri sürdü. Rus hükümeti ise bu iddiaları reddetti.

Rusya'da hakkında dolandırıcılıktan dava açılan Voronenkov, Kasım 2016'da Ukrayna'ya iltica etmişti. Rus vatandaşlığını reddeden Voronenkov, Ukrayna vatandaşlığına geçmişti. Rusya, 27 Şubat 2017'de büyük çaplı dolandırıcılık suçlamasıyla Voronenkov hakkında uluslararası yakalama kararı çıkarmıştı.

Dikkatleri çeken bir diğer olay da 23 Ağustos 2017'de Rusya'nın Hartum Büyükelçisisi Migayas Shrinskiy'nin, Sudan'ın başkenti Hartum'da hayatını kaybetmesiydi.

Shrinskiy'nin evindeki havuzda yüzerken akut kalp krizi semptomlarının geliştiği ve bu nedenle öldüğü duyuruldu. Büyükelçi Shrinskiy, müdahaleye rağmen kurtarılamadı. Sudan polisi, suikast girişimi ihtimalinin bulunmadığını açıkladı.

Basındaki haberlerde bu ölümlerin, "Rusya'nın 2016'daki ABD başkanlık seçimine müdahalesi" iddialarının sürdüğü dönemde gerçekleştiğine işaret edildi ancak bu şüpheler teoriden öteye gitmedi.

İsveç'te ismi paylaşılmayan üst düzey diplomat ölü bulundu

İsveç Dışişleri Bakanı Maria Malmer Stenergard, bu yıl mayıs ayında yaptığı açıklamada, ismi paylaşılmayan üst düzey diplomatın "casusluk" şüphesiyle ülkenin Sapo istihbarat servisince gözaltına alındığını belirtti.

Açıklamada, sorgu sırasında suçlamaları reddeden ancak hakkındaki şüpheler devam eden diplomatın serbest bırakıldığı bildirildi.

Avukatı diplomatın salıverilmesinin ardından ölü bulunduğunu açıklarken polis, soruşturma başlatıldığını ancak herhangi bir suç işlendiği şüphesinin bulunmadığını açıkladı.

İsveç basınında "üst düzey diplomat" olarak bahsedilen bu kişinin, birçok büyükelçilikte görev aldığı belirtiliyor.

Çin'in Tel Aviv Büyükelçisi, 2020'de rezidansında ölü bulundu

Eski ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun Mayıs 2020'de İsrail'i ziyareti sırasında Çin hükümetinin İsrail'in altyapısıyla herhangi bir bağlantısının bulunmasını istemediklerini söylemesi, o dönem Pekin'in tepkisine yol açtı.

Pekin hükümetinin tepkisi ve Pompeo'nun ziyaretinin sonlanmasından birkaç gün sonra Çin'in Şubat 2020'de göreve atanan İsrail Büyükelçisi Du Wei, 17 Mayıs 2020'de Tel Aviv'in kuzeyinde, Herzliya kentindeki rezidansında ölü bulundu.

Basında Pompeo'nun Çin'i hedef alan açıklamalarının ardından Du'nun ölümü şüpheli görülürken polisin yaptığı ön incelemede vücudunda herhangi bir darp izine rastlanmadığı, ilk bulguların Büyükelçi'nin kalp krizi sonucu yaşamını yitirdiği yönünde olduğu açıklandı.

Çin'de akıbeti bilinmeyen ve görevden alınan diplomatlar

Diplomatların ölümlerinin yanı sıra özellikle Çin'de üst düzey diplomatların uzun süre kamu karşısına çıkmamaları ve kendilerinden haber alınamaması da dikkati çekiyor.

Çin Komünist Partisi (ÇKP) Uluslararası İrtibat Dairesi Başkanı Liu Ciençao, temmuzda Cezayir ziyaretinden dönüşünden bu yana kamuya açık etkinliklere katılmıyordu.

Liu'nun disiplin soruşturması altında olduğu düşünülürken yerine ÇKP Ulusal Güvenlik Komisyonu Direktör Yardımcısı Liu Hayşing tayin edildi.

Öte yandan 2023'te dönemin Savunma Bakanı Li Şangfu, bilinmeyen sebeple uzun süre kamuya açık etkinliklere katılmamasının ardından 24 Ekim 2023'te görevden alındı.

Dönemin Savunma Bakanlığı Sözcüsü Vu Çien, basın toplantısında konuyla ilgili soruya verdiği yanıtta durumdan haberdar olmadığını ifade ederek, Li'nin hala görevinin başında olup olmadığını yanıtlamaktan kaçınmıştı. Bu süreçte uzun süre boş kalan Savunma Bakanlığı makamına dönemin Donanma Komutanı Dong Cün atandı.

ABD'nin Washington Post gazetesinin 15 Eylül 2023 tarihli haberinde ismi paylaşılmayan Amerikalı yetkililerin, Li hakkında yolsuzluk soruşturmasının başlatıldığı ve görevden alındığı iddiasına yer verilmişti.